Het kasteel en de gemeente Vorselaar
Wist je dat de kaak de rechtsmacht van de kasteelheer over de bevolking symboliseerde?
De monumentale arduinen schandpaal – de Kaak – bleef door de eeuwen heen wel overeind. De kaak werd opgericht in 1759 door kasteelheer van de Werve en symboliseerde de rechtsmacht van de heer over de bevolking. Karel-Philippe van de Werve liet later bovenop de kaak een steen aanbrengen waarin het grafelijk wapen stond gebeiteld. De Franse Revolutie stelde een einde aan de feodale rechten van de kasteelheren; het wapenschild werd later verwijderd. De schandpaal werd voor de laatste keer gebruikt tijdens de repressie na de Tweede Wereldoorlog om er vermeende collaborateurs aan de kaak te stellen.
Wist je dat de dubbele dreef een gunst betekende aan de adel?
Hier en daar kan je nog de dubbele bomenrij aan beide kanten van de dreef zien. Deze dubbele bomenrij symboliseerde het aanzien van de heer. Toestemming om deze structuur aan te leggen was immers een gunst. Vertrekkend van de kerk, vinden we in het eerste stuk van de dreef lindebomen. Tot halverwege de 20e eeuw werd elke lindeboom per stuk verhuurd. Moedige mannen riskeerden hun hachje door tot in de toppen te klimmen om de geurige lindebloemen te plukken. Deze werden dan in grote linnen zakken op de zolder te drogen gehangen om er lindethee van de maken, die voor allerlei kwaaltjes kon aangewend worden.
Wist je dat het kasteel vroeger het middelpunt van het burgerlijke leven was?
De eerste fundamenten van het kasteel zijn gebouwd op de restanten van een vesting, die diende om de bevolking van de heerlijkheid te beschermen tegen invallen van buitenaf. Na de inval van de Noormannen in onze streken rees immers overal de betrachting om de plunderingen in de toekomst te voorkomen. Bovendien lag Vorselaar op de weg van Antwerpen naar Keulen, hetgeen een groot verloop meebracht. Op de merovingische koningen moest het volk niet rekenen want die lieten het bestuur volledig over aan de plaatselijke hofmeiers. Die lieten ter verdediging hoeven optrekken, die omgeven werden door grachten en paalwerk, van waarachter de vijand op een afstand kon gehouden worden. Toen het besef kwam dat de houten bouwwerken niet bestand waren tegen de brandende pijlen, werd een eerste stenen toren gebouwd, de donjon.
Ook later bleef het kasteel het middelpunt van het burgerlijke leven. Op het kasteel verbleef de heer. Ook de vierschaar zetelde er om misdadigers te berechten. Er was een torengevangenis en een folterkamer.
De welstand van de middeleeuwse heren steeg gestaag door inkomsten die zij haalden uit heerlijke rechtspraak (een opgelegde straf kon afgekocht worden), allerhande belastingen en accijnzen en het verwerven van bezittingen van hen die zonder erfgenamen waren overleden. Bovendien waren de pachters in dienst van de heer en knapten zij voor hem allerlei karweitjes gratis op. In ruil hiervoor zorgde de heer voor bescherming van de inwoners van de heerlijkheid.
Wist je dat baron Raymond de Borrekens ook in het bestuur van onze gemeente een belangrijke rol speelde?
Baron Raymond de Borrekens zetelde vanaf 1 januari 1933 in de gemeenteraad. Amper 5 jaar later, nadat burgemeester Emiel Claeys wegens ziekte zijn ambt moest neerleggen, werd hij als waarnemend burgemeester aangeduid.
De baron kon op veel waardering van de bevolking rekenen. Dit had hij zeker te danken aan zijn aangename en eenvoudige houding, maar ook aan de realisaties die hij op zijn naam mocht schrijven, o.a. de bouw van de nieuwe jongensschool en de aanleg van verschillende wegen. De Vorselaarse gemeenschap spaarde dan ook kosten noch moeite om hem op 18 april 1938 plechtig in te halen als burgemeester van Vorselaar. Met de Tweede Wereldoorlog in zicht werd baron Raymond de Borrekens benoemd tot arrondissementscommissaris van Turnhout. Als burgemeester werd hij opgevolgd door zijn broer, Louis de Borrekens, die onze gemeente doorheen de oorlog loodste. Van zijn optreden tijdens de oorlog wordt veel goeds gesproken.
Op 31 januari 1948 verwelkomde onze gemeente baron Raymond de Borrekens opnieuw als burgemeester. Wies Verhaert, schepen onder het burgemeesterschap van de baron, typeert hem zo: “Baron de Borrekens liet helemaal niet aanvoelen dat hij baron was. Hij stelde zich zeker niet boven de bevolking. Hij was een inwoner van Vorselaar die er op uit was om de mensen te voldoen. Hij gaf ze wat hen toekwam. En zo zijn er nooit klachten geweest. (…) Toen de baron arrondissementscommissaris werd, bleef hij wie hij was. Vorselaar was zijn dorp en hij bleef er achter staan. Ik denk niet dat hij ooit vijanden heeft gehad. Hij sprak met iedereen en iedereen durfde hem lastig vallen. Hij was een fair man, recht voor de vuist. Vorselaar zou zeker niet geworden zijn wat het nu is, indien hij er niet was geweest.”
Het was ook door toedoen van de baron dat in 1959 voor het eerst een vrouwelijk raadslid in de gemeenteraad kwam. Valentine Bluys was voorzitster van de Vrouwengilde en helpster in het Kinderheil. Met de intrede van de vrouwen in de gemeentepolitiek kwam er meer aandacht voor de zgn. ‘zachte’ thema’s.
De baron bleef burgemeester tot hij in 1970 werd opgevolgd door Daniël Claes.
De overlevering zegt ook dat het aan de invloed van de baron te danken is dat Vorselaar in 1976 aan de fusies van gemeenten ontsnapte en … Vorselaar bleef.
Baron Raymond de Borrekens overleed op 6 oktober 1998. Hij werd net geen 99 jaar.